تعاریف و تاریخچه

تعریف مرکز رشد

مرکز رشد (Incubator)، مرکزی است تحت مدیریت متخصصین حرف ه­ای که با ارائه خدمات حمایتی از ایجاد و توسعه حرفه­ های جدید توسط کارآفرینانی که درقالب واحدهای نوپای فعال در زمینه های مختلف منتهی به فناوری متشکل شده اند و اهداف اقتصادی مبتنی بر دانش و فن دارند، پشتیبانی می ­کند.

تاریخچه مراکز رشد

تأسیس اولین مرکز رشد جهان به سال ۱۹۵۹ میلادی در نیویورک بر می‌گردد. در این سال ژوزف مانسکو، تاجر آمریکایی با خرید یک ساختمان بزرگ قدیمی تصمیم داشت آن را پس از تعمیر، به یک مستاجر اجاره دهد، اما متوجه شد که ساختمان مزبور بزرگ‌تر از آن است که یک مستاجر به تنهایی از عهده هزینه‌های آن برآید. لذا تصمیم گرفت که آن را به مستاجران متعددی اجاره دهد تا بتواند از این طریق درآمدزایی نماید. مانسکو بعد از یک سال، ۲۰ تا ۳۰ مستاجر داشت که حدوداً ده هزار متر مربع از فضای مجموعه را اجاره نموده بودند. این مرکز هنوز هم فعال است و با نام مرکز صنعتی باتاویا (Batavia) شناخته می‌شود و حدوداً هزار نفر در آن به کار مشغولند.

انواع مراکز رشد

• مرکز رشد صنعتیاین مراکز رشد را اغلب نهادهای دولتی یا مراکز غیرانتفاعی به منظور حمایت از کارفرمایان تأسیس می‌کنند.
• مرکز رشد دانشگاهیاین انکوباتورها به منظور تسهیل استفاده تجاری از دانش فنی و حقوق مالکیت معنوی تأسیس می‌شوند و امکان استفاده از امکانات دانشگاهی مانند آزمایشگاه، کارگاه و کتابخانه را فراهم می‌کنند. این انکوباتورها همچنین امکان استفاده از نظرات و مشاوره تخصصی اعضای هیئت علمی دانشگاه را نیز فراهم می‌آورند.
• مرکز رشد بین‌المللیاین انکوباتورها معمولاً دارای فضای فیزیکی خاصی نیستند و امکاناتی غیر از فضای اداری را ارایه می‌دهند.
• مرکز رشد مجازیبه طور معمول این طبقه از انکوباتورها دارای مجموعه کاملی از سرویس‌های پشتیبانی برای پیشرفت فعالیت‌های تجاری هستند و تمرکز آنها بیشتر بر روی صادرات است. این انکوباتورها با دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی، سرمایه‌گذاران داخلی و بین‌المللی در ارتباطند. یکی از ویژگیهای منحصر به فرد این گروه، ایجاد شبکه‌ای از انکوباتورها در محدوده مربوط به خود است.

واحدهای فناور

دارای هویت مستقلی از مرکز رشد بوده که با توجه به اساسنامه و سایر اسناد قانونی در زمینه تحقیقات کاربردی و توسعه ای، طراحی مهندسی، مهندسی معکوس، انتقال فناوری، ارائه ی خدمات تخصصی و در جهت تجاری کردن نتایج تحقیقات فعالیت می نمایند. این واحدها شامل موارد زیر هستند:

هسته (تیم کاری)

گروه کاری متشکل از تعدادی افراد صاحب ایده با زمینه کاری مشخص که در صدد تشکیل یک شرکت حقوقی می باشند.

شرکت خصوصی

واحدی است که با انجام تحقیقات برای دستیابی به فناوری پیشرفته، ساخت نمونه و یا انجام خدمات جدید مبتنی بر علوم و دانش جدید در راستای اهداف و طرح تجاری شرکت مادر (اعم از شرکت های دولتی یا خصوصی) ایجاد می شود.

واحد تحقیق و توسعه صنایع

واحدی است که از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری دارای مجوز واحد پژوهشی است و شامل گروه های پژوهشی، پژوهشکده ها و پژوهشگاه دانشگاهی است.

شرکت دانشگاهی

شرکت هایی هستند که بخشی از سهم آن متعلق به دانشگاه است و ایده فناورانه آن که برای تجاری سازی مطرح است با حمایت دانشگاه توسط اعضاء هیات علمی به صورت مستقل یا در قالب واحدهای پژوهشی حاصل شده است.

ایده محوری

طرح یا ایده بازار پسند (Marketable)که اجرای آن مبتنی بر تحقیقات و فناوری باشد و در نهایت منجر به محصول یا ارائه خدمات با ارزش افزوده بالا گردد و به عبارتی می تواند ایجاد یک فرصت کسب و کار دانش بنیان نماید.

طرح تجاری (BP)

طرح تجاری، سندی جامع در مورد کسب و کار یک شرکت، گروه یا فرد کارآفرین است. این طرح حاوی بررسی های دقیقی در خصوص تولیدات یا خدمات یک شرکت، بازار و مشتریان، رقبا، منابع انسانی، منابع تامین مالی، تکنولوژی و ابعاد فنی محصول یا خدمات و … است.

دوره رشد مقدماتی ( پیش رشد )

دورهای حداکثر ۶ ماهه است که در آن به افراد و یا گروه های مستعدی که دارای ایده های نوآورانه صنعتی (ایده محوری) هستند، مشاوره و آموزش های لازم برای آشنایی با بازار، شناسایی گروه کاری، تثبیت ایده محوری و کسب هویت های مستقل حقوقی مستقل داده می شود. در صورت موفقیت در این دوره و کسب هویت مستقل حقوقی، واحدهای نوپا می توانند متقاضی ورود به دوره رشد شوند. زمان این دوره با تصویب مدیر مرکز رشد تا ۹ ماه قابل افزایش است.

دوره رشد

دوره ای است حداکثر ۳ ساله که طی آن واحدهای فناوری مستقر در مرکز رشد به معیارهای رشد یافتگی دست یافته و پس از آن از مرکز رشد خارج می شوند. زمان این دوره با تصویب شورای مرکز رشد تا ۵ سال قابل افزایش است.

معیارهای رشد یافتگی

این معیارها بر اساس گزارشات ماهانه، ارزیابی دوره ای از واحدهای فناور و بر اساس پیشرفت زمانی برنامه کاری واحد، توسط کارشناس ارزیابی مرکز رشد مورد بررسی قرار گیرد . این معیارها می تواند موارد زیر باشد:
بلوغ علمی، این که واحد فناور از لحاظ علمی و دستیابی به فناوری نو و پیشرفته در راستای ایده محوری تا چه حد موفق بوده است.
بلوغ مالی، این که واحد فناور از لحاظ مالی تا چه حدی توانسته به خودش متکی باشد و آیا در جذب مشتری و بازار فروش، در راستای ایده محوری موفق عمل کرده است.
بلوغ سازمانی، این که واحد فناور تا چه حد توانسته از لحاظ اشتغال نیروی کار و اخذ گواهینامه های مدیریتی، انجام امور حقوقی، بیمه و … موفق عمل کرده است.

کمیته جذب و پذیرش

کمیته جذب و پذیرش واحدهای فناور کمیته ای است شامل نمایندگان شورای مرکز رشد، کارشناسان مرکز رشد که در جهت عملیاتی کردن فرآیند جذب و پذیرش متقاضیان فعالیت می نماید.

شورای مرکز رشد

شورای مرکز رشد شورایی متشکل از مدیر مرکز رشد، معاونت پژوهشی دانشگاه، دو نفر از محققان مبرز یا رشته تخصصی، یک نفر از مدیران صنایع و یا دستگاه های اجرایی منطقه مرتبط با فعالیت های مرکز رشد، یک نفر کارشناس مبرز اقتصادی و یک نفر از مدیران شرکت های خصوصی فعال در زمینه فناوری که وظایفی از جمله تصویب خط مشی، سیاست های مالی و علمی مرکز رشد، تایید آیین نامه های اجرایی مرکز رشد و موارد دیگر را بر عهده دارد.