به گزارش روابط عمومی مرکز رشد دزفول به نقل از خبرگزاری فارس، 5 صنعت بزرگ کشور در استان خوزستان فعال هستند و به همین دلیل پارک علم و فناوری خوزستان در این زیست‌بوم بازیگر بسیار مهمی است که بتواند از طریق ارتباط درست و موثر بین صنایع و واحدهای فناور، نیازهای صنایع را حل کرده و برای استان تولید ثروت کند.
نشست روسای پارک‌های علم و فناوری ۱۵ آبان‌ماه سال جاری در سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران برگزار شد. برای آشنایی با فعالیت‌ها و دستاوردهای پارک علم و فناوری خوزستان، خبرگزاری فارس گفت‌وگویی با «سیدیحیی میرزایی ارجنکی» رئیس پارک علم و فناوری خوزستان و عضو هیئت‌علمی دانشگاه شهید چمران اهواز داشته که در ادامه این گفت‌وگو را می‌خوانید.
فارس: لطفا روند شکل‌گیری پارک خوزستان و این که چه نیازهایی باعث شد این پارک علم و فناوری شکل بگیرد را بفرمایید.
میرزایی: از سال 1384 فناوری در استان خوزستان در قالب مرکز رشد دانشگاه شهید چمران توسعه پیدا کرد. یعنی اولین ساختاری که برای حمایت از فناوران در استان خوزستان شکل گرفت، این مرکز رشد بود. بعد از آن تاریخ به تدریج فعالیت و تعداد فناوران استان روبه افزایش بود و این نیاز باعث شد که استان به سمت تأسیس پارک علم و فناوری برود و سال 1388 پارک به صورت سازمان مجزا ذیل وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مجوز فعالیت مستقل خود را بگیرد.
عبور بخش عمده‌ای از گردش مالی صنایع کشور از مسیر خوزستان
استان خوزستان 5 صنعت بزرگ کشور را اداره کرده و به دوش می‌کشد. عمده رئوس صنایع نفت، گاز، پتروشیمی، انرژی، کشاورزی و فولاد در استان خوزستان است و می‌توان گفت بخش عمده‌ای از گردش مالی صنایع کشور از مسیر استان خوزستان عبور می‌کند. همین باعث شد حوزه فناوری هم در استان مورد توجه قرار بگیرد و از بدو شکل‌گیری تا الآن فرایند توسعه به این نقطه برسد.
برای هر صنعتی در خوزستان یک پارک فناوری نیاز است
فارس: اهداف تأسیس این پارک چه بوده است؟
میرزایی: پارک‌ها با یک قصد اساسی شکل گرفتند و در استان‌های مختلف اهداف اختصاصی هم به آنها پیوند خورد. هدف اصلی ایجاد تمام پارک‌های فناوری تجاری‌سازی دانش است و این که فارغ التحصیلان ما وقتی یک تحقیق و پژوهشی انجام دادند نتایج آن را تبدیل به یک محصول کرده و بتوانند آن را به فرایند تجاری‌سازی برسانند. این قاعده و رسالت اصلی پارک‌های علم و فناوری در کشور است. علاوه بر این رسالت فرهنگی و ترویجی توسعه فناوری هم برعهده پارک‌ها است.
از دیدگاه‌های دیگر، پارک‌های علم و فناوری در مباحث تسهیلگری، نوآوری، مالکیت معنوی و اختراعات هم در بخش‌های مختلف کمک‌هایی را به ساختار علمی و صنعتی کشور انجام می‌دهند.در استان خوزستان با توجه به تنوع صنایع گسترده و انبوه نیازهای فناوری این صنایع، عملا رسالت عمده، سرویس‌دهی به صنایع عمده استان بوده که پارک و اکوسیستم فناوری استان بتواند بخشی از نیازهای فناوری صنایع استان را پوشش دهد. صنایع در خوزستان به قدری گسترده هستند که می‌توان گفت برای هر صنعتی یک پارک نیاز داریم.
فارس: تعداد واحدهای فناور مستقر در پارک را بفرمایید و این که خدماتی که از پارک دریافت می‌کنند چیست و از چه مزایایی برخوردار می‌شوند؟
میرزایی: در این پارک فناوری در حال حاضر حدود 440 هسته فناور مستقر هستند که در رشته‌های مختلف فناوری فعالیت و سرویس‌دهی می‌کنند. ساختار پارک خوزستان و عمده پارک‌هایی که فعالیت می‌کنند سه قسمتی است که می‌توان گفت در سه حوزه به فناورها حمایت می‌رسانند.
از خدمات ترویجی تا تسهیلگری ارتباط با صنایع و تسهیلات مالی
یکی از حمایت‌ها در قالب مراکز خلاقیت است که عمدتا مربوط به مباحث فرهنگی و ترویجی است؛ اتاق فکر و برگزاری رویدادها از این دسته مراکز است که کار مشاوره دادن و دوره‌هایی برای دانشجویان و فناوران را انجام می‌دهند. هسته‌های اولیه آنجا می‌تواند شکل بگیرد. سرویس‌هایی که ما به مراکز خلاقیت می‌دهیم در راستای برگزاری رویدادها و کمک به استقرار مشاورین است که بتوانند به صاحبان ایده مشاوره دهند.بعد از آن افرادی که در آن فضاها به این نتیجه رسیدند و ایده آنها قابلیت تبدیل به دانش را داشت، قدم دوم این است که در مراکز رشد ما مستقر شوند که شروع تبدیل ایده به پدیده در مراکز رشد شکل می‌گیرد. ما در مراکز رشد ترکیبی از سرویس‌های مختلف مثل خدمات مشاوره، منتورینگ، خدمات مالی، ارائه تسهیلات با سود صفر و قرض‌الحسنه، ارائه فضا برای دفاتر، خدمات برندینگ (یعنی در قالب برند پارک مکاتبات و بررسی‌ها را به دستگاه‌های مختلف انجام می‌دهیم که اعتمادسازی هم برای صنایع شکل بگیرد) به واحدهای فناور می‌دهیم.از طرفی چون در این استان صنایع بسیار بزرگ هستند و عمدتا صنایع به دلیل تازه تأسیس بودن شرکت‌های استارتاپی شاید نتوانند در ابتدا اعتماد کنند، ما از طریق ارتباطات خود و معرفی، فرایند اعتمادسازی را تسهیل می‌کنیم که شرکت تازه تأسیس وقتی با صنایع مذاکره می‌کند فرایند ورودش به آن سیستم تسهیل شود.
یک سری شرکت‌ها توسعه یافته هستند و از دوره رشد و ریسک کار گذر کرده‌اند. خدمات به این شرکت‌های مستقر در پارک بیشتر به شکل وام‌های سرمایه در گردش است. یک‌سری تسهیلات را خودمان تعریف کردیم و یک‌سری تسهیلات را ذیل تبصره 18 از طریق منابع استان و معاونت علمی به آنها می‌دهیم. از طرفی منابع تبصره 16 را داریم. بنیاد برکت و بنیاد علوی هم منابعی برای اشتغال دارند. ما در پارک تسهیلگری می‌کنیم که منابع تخصیص یافته به استان و کشور، فرایند کانالیزه شدن را به صورت موثر پیدا کرده و به سمت آنها حرکت کنند.واگذاری فضا، ارائه دفاتر با نرخ پایین، معرفی‌نامه به دستگاه‌ها، قراردادهای پژوهشی، صدور معافیت‌های مالیاتی برای شرکت‌های مستقر در پارک نیز از دیگر مزایای استقرار در پارک است.
فارس: لطفا چند محصول شاخص دانش‌بنیان که در این پارک تولید شده است را معرفی کنید. چه تعداد محصول تجاری سازی شده است؟
میرزایی: استان خوزستان تنوع زیادی از محصولات دارد. تجهیزاتی در حوزه نفت و گاز و پتروشیمی داریم که برای سیستم‌های بازرسی لوله انجام می‌شود. خطوط انتقال لوله بسیار حساس هستند و کوچکترین شکستگی یا ترک خطر انفجار و نشت آلاینده ها و مسائل زیست‌محیطی دارد.یک شرکت مستقر در پارک در حوزه بازرسی لوله با تجهیزات مغناطیسی کار می‌کند که صادرات آن نیز در حال حاضر فعال است. دستگاه پیچیده و با فناوری بالا (High-tech) است که به حوزه شرکت‌های انتقال نفت و حفاری خدمات می‌دهد.همچنین در حوزه پزشکی شرکت‌های فعالی در تجهیزات اتاق عمل و استریل‌سازی محیط داریم. در کنترل فوران چاه نیز سیستم‌های حفاظتی چاه‌های نفت و گاز و پتروشیمی شرکت‌های بزرگی داریم. در حوزه کشاورزی هم شرکت‌های بسیار متنوعی داریم. بخش عمده ای از محصولات خرمای ما را یکی از شرکت‌های ما با غنی‌سازی و افزودن مکمل‌هایی که ارزش آن را بالا ببرند، فراوری کرده و به ارمنستان صادر می‌کند و بنا بر فرهنگ آن کشور که صادر می‌کنند طعم دهنده لازم را به آن می‌زنند و با این کار ارزش افزوده ایجاد می‌کنند.
فارس: چقدر با صنایع مرتبط هستید که نیازهای آنها را گرفته و از پتانسیل دانش‌بنیان‌ها و پارک برای حل آنها کمک بگیرید؟
میرزایی: صنایع استان خوزستان بالادستی است پس شرکت‌هایی که در این فضا کار می‌کنند باید تجربه بسیار بالایی داشته باشند. برای همین در استان خوزستان شرکت‌های پارکی زمان می‌برد تا بتوانند ارتباط موثر را با صنایع برقرار کنند.کارکردن در صنایع بالادستی یعنی شرکت باید از تجربه و تخصص و ریسک‌های آن فرایند آشنا باشد. بیشتر شرکت‌هایی که در پارک‌ها می‌آیند تازه تأسیس هستند و صنایع بالادستی خیلی سخت ارتباط برقرار می‌کنند اما عمده ارتباط پارک‌ها بحث تولیدات پایین‌دستی یعنی زنجیره ارزش است. در استان خوزستان در سال‌های گذشته صنایع پایین دستی خیلی مورد توجه قرار نگرفته است.در قسمت پایین دستی پول در گردش مالی برای مردم است. بالادستی بیشتر بحث شرکت‌های بزرگ و دولت است. ارزش افزوده در محصولات پایین‌دستی است. این حوزه کمتر در استان مورد توجه قرار گرفته است اما عمده فعالیت شرکت‌های پارک، در حوزه پایین‌دستی است.بنابر شرایط استان ما عمدتا شرکت‌ها را به سمت بالادستی سوق دادیم و ارتباط ما هم با صنایع خوب است اما ویژگی بالادستی حساسیت است و باید شرکت‌ها را به یک سطح بلوغ رساند که بتواند مذاکره کند. الان سیاست استان به سمت توسعه پایین‌دستی هم می‌رود. با توسعه پایین‌دستی در استان نقش شرکت‌های استارتاپی هم پررنگ‌تر می‌شود.
با این نقشه راه برای توسعه صنایع پایین‌دستی، در بازه 5 تا 10 ساله در استان خوزستان یک توسعه شدیدی در استارتاپ‌ها خواهیم داشت. با شرایط حال موجود این استان توانستیم یک بستر 440 شرکتی را داشته باشیم که تقریبا با تمام صنایع استان (نفت، پتروشیمی، فولاد، کشاورزی) قرارداد دارند.حجم نیازهای فناورانه در استان به قدری زیاد است که ورود این شرکت‌ها به بازارها خیلی پیچیدگی ندارد و فقط مهم این است که شرکت اعتمادسازی اولیه را برای ورود به صنایع ایجاد کند.
فارس: چه چشم‌اندازی برای آینده این پارک دارید؟
میرزایی: پارک خوزستان به دلیل مجاورت با صنایع، باید نگاه رو به جلو داشته باشد زیرا در این استان بخش عمده 5 صنعت کشور را داریم. قائدتا پارک در این زیست‌بوم، بازیگر بسیار مهمی است خصوصا در افقی که برای آینده می‌بینیم و بخش پایین‌دستی صنایع را در استان ترویج می‌دهیم. به عنوان مثال ما در صنعت فولاد جزو چند صنعت بزرگ فولاد کشور هستیم. شمش و تیرآهن و… تولید می‌کنند اما شمش زمانی ارزش افزوده دارد که مثلا به بدنه یخچال تبدیل شود؛ یعنی محصولات بالادستی به پایین دستی تبدیل شود. این امر توسعه ایجاد می‌کند.
نقش پارک در رسیدن به ارزش افزوده با صنایع پایین‌دستی
پارک‌ها و شرکت‌های فناور بزرگترین نقش و رسالت خود را در پایین‌دستی می‌توانند نشان دهند و به تبع آن افق ما هم همین است که سهم پارک را در افق توسعه استان که ترویج صنایع پایین‌دستی و ارزش افزوده است، بزرگتر کنیم و بتوانیم سهم شرکت‌های فناور را در راهبرد جدید استان یعنی در مباحث صنایع با فناوری برتر(high-tech)، توسعه الکترونیک، محصولات مرتبط با کشاورزی نوین و زیست‌محیطی بزرگتر کنیم.نقش شرکت‌های فناور در مسائل زیست‌محیطی استان را در این بین نباید فراموش کرد. فعالیت 5 صنعت اصلی در استان آسیب محیطی به دنبال دارد و صنایع بدون آسیب وجود ندارد. نقش موثری که شرکت‌های فناور می‌توانند بازی کنند کاهش آلودگی زیست محیطی و مهار آلاینده‌های صنایع استان است.
فعالیت پارک در حوزه محیط‌زیست
ما در حوزه محصولات محیط‌زیست هم تنوع داریم. آزمایشگاه‌های متنوع برای سنجش آلاینده‌های محیطی داریم. شرکت‌های تولیدکننده و مشاور حوزه‌های زیست‌محیطی هم داریم که تجهیزاتی در حوزه زیست‌فناوری تولید می‌کنند. به عنوان مثال در پسماند پتروشیمی که جلبک است، از یک مجموعه پالایشی آن را عبور داده و جلبک آلودگی‌ها را جذب کرده و آب سالم‌تر وارد چرخه محیط‌زیست می‌شود.
تزریق حجم زیادی فناوری برای رفع نیازهای استان لازم است
در استان خوزستان این‌قدر تنوع و مسائل زیاد است که اگر حداقل ده برابر هم حوزه فناوری و شرکت‌های استان را توسعه دهیم باز هم استان نیاز به فناوری برای رفع نیازها دارد. فقط صنعت فولاد ما به تنهایی بستر این را دارد که حجم زیادی فناوری به آن تزریق شود. پتروشیمی، کشاورزی، نفت و گاز نیز همینطور است.
فارس: استان یا شهر شما چه ویژگی منحصر به‌فردی دارد که با علم و فناوری می‌توان آن را به ثروت برای استان تبدیل کرد؟
میرزایی: ما در این استان همه مزیت استان‌های دیگر را داریم و علاوه بر آن مزیت‌های دیگر هم داریم. به عنوان مثال ما در حوزه نیشکر که هفتمین صنعت کشور است، انبوه فرآورده‌های نیشکر را داریم. از شکر، الکل، نئوپان، کاغذ تا زغال و کربن اکتیوی که در فیلترهای تصفیه خانگی و صنعتی تولید می‌شود. این یک مثال شاخص از زنجیره ارزش فناوری است.شکرهای پزشکی که برای شیرین‌کننده‌های دارویی استفاده می‌شود، تولید خاص شرکت‌های ما است. تولید زغال بریکت (زغال پیش از پخته شدن) نیز همینطور که مهم است جنگل‌ها را تبدیل به زغال نکرده و از نیشکر زغال صنعتی درست کنیم. این زنجیره فقط با فناوری به اینجا رسیده است. این یک مثال ساده از استفاده از فناوری برای تولید ثروت در استان است.
فارس: قانون جهش تولید دانش‌بنیان چقدر در استان و پارک شما اجرایی شده است؟ چه مزایایی داشته است؟ چه پیشنهاداتی برای بهتر اجرایی شدن این قانون دارید؟
میرزایی: قانون جهش یکی از بهترین قوانین جمهوری اسلامی ایران است. من تقریبا بیست سال است در حوزه فناوری کار می‌کنم و این قانون را بسیار مترقی می‌دانم. افرادی که این قانون را نوشتند و مصوب کردند، افقی دور داشته و به توسعه کشور می‌اندیشیدند. این قانون به شدت می‌تواند فناوری را در کشور توسعه دهد. همه بندهای قانون یک مزیت و هدف خاصی را دنبال کرده است. تیمی که این قانون را نوشته اکوسیستم فناوری کشور را خوب شناخته است.به عنوان مثال از تحولی که می‌شود با این قانون ایجاد کرد، بند ب ماده 11 این قانون و بحث اعتبار مالیاتی است. شرکت‌هایی که دارای واحد تحقیق و توسعه هستند می‌توانند از اعتبار مالیاتی قابل انتقال به سال‌های آتی برای تحقیق و توسعه خود استفاده کنند. می‌توانند از این منابع در قالب قرارداد با شرکت‌های فناور، دانش‌بنیان، دانشگاه‌ها، پژوهشکده‌ها و پارک‌ها قرارداد ببندند و در راستای توسعه فناوری خود استفاده کنند. استان خوزستان دومین یا سومین رتبه مالیات‌دهی در کشور را دارد. اگر فقط بتوانیم همین اعتبار مالیاتی صنایع را در راستای توسعه فناوری خود صنایع استفاده کنیم، علاوه بر استان می‌توانیم حتی کشور را متحول کنیم.
برای اهمیت موضوع تقریبا 35 جلسه با مدیران استان داشتیم. دستگاه‌ها نسبت به مالیات حساس هستند. ما روی بحث اعتبار مالیاتی داریم فعالیت می‌کنیم چون یک ظرفیت مالی بسیار بزرگ است. تأمین منابع مالی در توسعه فناوری بسیار مهم است و اعتبار مالیاتی می‌تواند مهمترین رکن توسعه فناوری کشور یعنی پول را تسهیلگری کند.
این قانون جهش در اصل اکوسیستم را بهره‌مند می‌کند و در آن صورت یعنی پارک هم بهره برده است. الان 5 صنعت استان، اولویت‌های فناورانه خود را در قالب اعتبار مالیاتی وارد سیستم معاونت علمی کرده‌اند. حتی یک‌سری کارگزار مستقر کردیم که به کمک شرکت‌ها رفته و از این طریق اجرای این قانون را برای شرکت‌ها تسهیلگری کنیم.ترویج این قانون را از اسفند سال گذشته شروع کردیم. طرح‌ها هم الان در سامانه‌ای به نام اعتبار 14 است و خروجی این‌ها هنوز برای ما نیامده است. احتمالا اواخر پاییز بتوانیم یک رکوردی از ورودی‌های اردیبهشت سامانه از معاونت علمی بگیریم. طرح‌ها زمانی که وارد شد، دو بار در سال سامانه معاونت برای این کار باز می‌شود. اول در معاونت علمی ارزیابی شکلی می‌شود و اگر تصویب شد، به امور مالیاتی کشور می‌رود. یعنی یک پروسه چند ماهه در تأیید اعتبار مالیاتی وجود دارد. احتمالا انتهای پاییز ما یک گزارشی را از معاونت علمی بگیریم.
